Η παρουσία ψευδομεσιών και ψευδόχριστων δεν είναι φαινόμενο το οποίο εμφανίστηκε μόνο κατά τη διάρκεια τού εικοστού αιώνα1. Μία ανάλογη περίπτωση εμφάνισης ψευδομεσσία είχε παρουσιαστεί στα χρόνια της τουρκοκρατίας στον ευρύτερο ελληνικό χώρο.
Πρόκειται για τον ιουδαίοSabbathaiZewiο οποίος γεννήθηκε στη Σμύρνη το 1626 αν και οι αρχικές ρίζες της οικογένειας βρίσκονταν στην Πελοπόννησο. Λαμβάνοντας αφορμή από την ιουδαϊκή προσδοκία της ελεύσεως του Μεσσία ύστερα από την παράλληλη μελέτη του ιουδαϊκού αποκρυφιστικού συστήματος της Καμπάλα αναγόρευσε τον εαυτό του ως τον αναμενόμενο Μεσσία. Ο ίδιος ταξίδευσε στην Ιερουσαλήμ συναναστράφηκε με ορισμένους ραβίνους και τους εξέθεσε τις απόψεις του.
«Είμαι ο Κύριος. Ο Θεός σας»2, με τη φράση αυτή υπέγραφε σε γράμμα του το 1665 που έστειλε στα Ιεροσόλυμα. Το 1665 είναι το έτος όπου η δράση του συστηματοποιείται. Οι αντιλήψεις του διαδόθηκαν πάρα πολύ γρήγορα. Δημιούργησε μία ολόκληρη κίνηση μεταξύ των διαφόρων ιουδαϊκών κοινοτήτων της εποχής του που αποδέχονταν και υπερασπίζονταν τις ιδέες του δημιουργώντας έτσι ένα ρήγμα στην θρησκευτική ομοιογένεια και εθνική ενότητα των συμπατριωτών του. Οι οπαδοί του ονομάστηκανΣαμπατιανοί(Sabbathianer) και η κίνηση τουΣαμπαταϊσμός3.
Ο μεσσιανικός ισχυρισμός του, οι διάφορες περίεργες ενέργειες του και συμπεριφορές του, η χρήση του ονόματος του Θεού, η κατανάλωση απαγορευμένων ουσιών, η αναγόρευση των δύο αδελφών του, ενός σε βασιλιά της Τουρκίας και του άλλου σε βασιλιά της Ρώμης και η χρήση οργιαστικών πρακτικών που είχαν ως θεμέλιο, όπως έχει επισημανθεί ένα είδοςκαμπαλιστικού – σεξουαλικού μυστικισμού4, θα γίνουν αφορμή να συλληφθεί, ύστερα από την ισχυρή παρέμβαση των Ραβίνων της Κων/λης στο Σουλτάνο, και να φυλακιστεί στην Καλλίπολη.
Αποφυλακίστηκε αργότερα όταν ο ίδιος αλλαξοπίστησε καιέγινε μουσουλμάνοςλαμβάνοντας ως νέο όνομα το Aziz Meh-met Efendi5με την παράλληλη υπόσχεση από τον Σουλτάνο να αναλάβει το αξίωμα του φύλακα των πυλών τού παλατιού. Η πράξη του αυτή αφ’ενόςμεν επιχειρήθηκε να ερμηνευθεί από τους οπαδούς ότι είχε συμβολικό χαρακτήρα για να δικαιολογηθεί η πράξη της αποστασίας του, αφ’ ετέρου δε η αποστασία του θα του προσθέσει επιπλέον οπαδούς, διάφορους εξωμότες που ήταν ιουδαϊκής καταγωγής και είχαν γίνει μουσουλμάνοι π.χ στη Θεσσαλονίκη.
Ο Sabbathai Zewi πέθανε τελικά την ημέρα της ιουδαϊκής εορτής του Yom Kippur στο Μπεράτι της Αλβανίας στις 17-9-1676 συλληφθείς διότι ασκούσε εβραικές πρακτικές εντός τζαμιού.
Άλλοι λέν ότι πέθανε στο Μαυροβούνιο. Οι αντιλήψεις του παρέμειναν ισχυρές για πολλά χρόνια μετά το θάνατο του και στον ελληνικό χώρο π.χ. Θεσσαλονίκη, Κων/πολη κ. α. Δεν είναι μάλιστα τυχαίο το γεγονός ότι δύο αιώνες περίπου αργότερα ο Έλληνας λόγιοςΣτέφανος Κομμητάς(1770-1837), στο έργο του Εκκλησιαστική ιστορία θα κάνει στον Sabbathai Zewi ειδική αναφορά6.
Ως τελική επισήμανση στη μικρή αυτή αναφορά μας για τον εν λόγω ιουδαίο ψευδομεσσία θα θέλαμε να υπογραμμίσουμε μία επισήμανση που κάνει ο επιφανής ιουδαίος φιλόσοφος και ιστορικός Gershom Scholem (1897-1982). Ο G. Scholem στην κλασική μονογραφία του για τον Sabbathai Zewi7τονίζει κατ’ επανάληψη, ότι η όλη κίνηση του Σαμπαταϊσμού δεν μπορεί να ερμηνευθεί αποκομμένη από την επίδραση που είχε η Καμπάλα –ο ιουδαϊκός εσωτερισμός– στις ιουδαϊκές κοινότητες του 17ουαιώνα.
Επίσης ο μεγάλος αυτός εβραίος στοχαστής επισημαίνει την αντίθεση του ορθόδοξου εβραισμού με τον Ντονμεδισμο λέγοντας ότι:”ο ενδόμυχος σκοπός τους είναι ο αφάνισμός κάθε θρησκείας και κάθε θετικού συστήματοςπίστης”!
Ο ίδιος φιλόσοφος επισημαίνει ότι οι οικογένειες της Ευρώπης που ενεπλάκησαν με τον Σαμπαταισμό, βρίσκονται στις ηγετικές θέσεις της Ευρώπης ακόμη και αν δηλώνουν χριστιανικές, ταυτόχρονα τονίζει ότι όλες του οι έρευνες συνάντησαν τεράστια δυσκολία. Φυσικά θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι ο ερευνητής είχε πρόσβαση σε εβραικές πηγές που κανένας άλλος δεν είχε.
Απόγονος της Σαμπαταικής σέχτας θεωρείται ο Κεμάλ Ατατούρκ με τις πρακτικές του.
δείτε το βίντεο στα αγγλικά όπου αναπτύσονται απόψεις των ίδιων των εβραίων για το θέμα