Οι Γνωστικές κοινότητες λειτουργούσαν με παρόμοιους τρόπους, ανεξάρτητα αν ήταν Βαλεντινιανοί, Καϊνίτες, Μαρκιωνιστές, Οφίτες ή μέλη οποιασδήποτε άλλης σχολής του Γνωστικισμού.
Οι Γνωστικοί ήταν θιασώτες της ισοτιμίας και καλούσαν οπαδούς από όλα τα κοινωνικά στρώματα, μένοντας αδιάφοροι για την κατεστημένη εξουσία και την κάθε μορφή απόλυτης ιεραρχίας. Οι Βαλεντινιανοί ιερουργούσαν εκ περιτροπής στις λειτουργίες τους και επέτρεπαν στις γυναίκες να τελούν μυστήρια, αφού λάτρευαν, όπως όλοι οι Γνωστικοί τη θεϊκή θηλυκή αρχή που συνήθως ονομάζεται Σοφία, Έννοια ή Βαρβηλώ, κάνοντας έτσι τις γυναίκες ενεργά συμμετέχοντες ως διδάσκαλοι, ιεραπόστολοι ή προφήτισσες, πέραν των ιερατικών καθηκόντων που αναλάμβαναν.
Στο Κατά Φίλιππον Ευαγγέλιον φαίνεται ότι οι Γνωστικοί είχαν μυστήρια, τα οποία έμοιαζαν πολύ με αυτά της Ορθόδοξης Εκκλησίας.
Στο Κατά Φίλιππον Ευαγγέλιον μνημονεύονται πέντε μυστήρια:
1. Το Βάπτισμα, όπου εισάγει τον Γνωστικό στη πίστη και του απέδιδαν καίρια σημασία, γιατί μέσα από το βάπτισμα ο Γνωστικός έδειχνε ότι είχε απαρνηθεί την προηγούμενη ζωή του και ότι εγκαινίαζε μια νέα, με τελικό σκοπό την επιστροφή στον Αληθινό Θεό.
2. Το Χρίσμα, που περιλάμβανε τη χρήση ιερών ελαίων, τα οποία ο Γνωστικός λάμβανε σε μια τελετή επικύρωσης, δεσμεύοντάς τον να συνεχίσει την πνευματική διαδρομή, καθώς το λάδι τον συνέδεε με τον ανώτερο αληθινό κόσμο.
3. Την Ευχαριστία, που είναι μια έκφραση ευγνωμοσύνης προς το Χριστό για το απελευθερωτικό μήνυμα της Γνώσεως που έφερε στον κόσμο.
4. Την Λύτρωση, όπου στο Γνωστικισμό το άτομο λυτρώνεται από την άγνοια, που είναι η μεγαλύτερη σκλαβιά και το καθιστά δέσμιο των παθών του.
5. Το Νυμφώνα, που είναι το μεγαλύτερο από τα Γνωστικά μυστήρια και το λιγότερο γνωστό, καθώς δεν υπάρχει άμεσο αντίστοιχό του στη Δυτική και Ανατολική Εκκλησία. Είναι η ένωση ανάμεσα στη ψυχή και στο Θεό σαν θείο γάμο, προσφέροντας την απόλυτη ολοκλήρωση του Εγώ με το Όλον και τη συνδιαλλαγή όλων των αντιμαχόμενων δυνάμεων μέσα στην ανθρώπινη καρδιά.
Μέσα απο αυτά τα μυστήρια ο ολοκληρωμένος Γνωστικός δεν είναι απλά μόνο οπαδός του Χριστού, αλλά ένα θεωμένο ανθρώπινο ον, ένας άλλος Χριστός……
ΠΗΓΕΣ:
1. Sean Martin, Γνωστικοί, εκδ. Αρχέτυπο, 2008
2. Jean-Yves Leloup, Κατά Φίλιππον Ευαγγέλιον, εκδ. Ενάλιος, 2006
3. Γνωστικά Κείμενα Βαλεντίνου ΑΙΩΝΟΛΟΓΙΑ, εκδ. Πύρινος Κόσμος, 1997